Istorija Grčke je bila puna uspona i padova sve do onoga što je danas. Međutim, Stara Grčka je imala veliki uticaj na mnogo toga što danas poznajemo od hrane, preko znanja, pa do jezika.
Grčka je zemlja u mediteranskom delu Evrope koja obuhvata veliki broj ostrva, razasutih ispod kopnenog dela na kojem se nalazi njen glavni grad, Atina. U ovom članku ćemo pogledati zanimljive činjenice o grčkoj kulturi i istražiti šta to Grčku čini posebnom i jedinstvenom u poređenju sa drugim zemljama Evrope i ostatka sveta.
Po čemu je Grčka poznata?
Grčka je širom sveta poznata po mnogim stvarima, posebno u takozvanom „zapadnom svetu“, gde veliki deo naše tradicije, vrednosti i ideala potiče iz grčke antike. Na primer, savremeni matematičari, inženjeri i naučnici vrlo dobro poznaju grčko pismo, a dovoljno je pogledati njihove jednačine da biste videli gde je sve to počelo.
Veliki deo našeg savremenog znanja iz geometrije, astronomije, filozofije, politike, pa čak i lingvistike, dolazi iz Stare Grčke, čiji su mislioci poput Platona, Aristotela, Sokrata, Diogena i drugih postali opštepoznata imena.
Ako na trenutak ostavimo po strani intelektualce, Grčka je takođe poznata po svojoj kuhinji, koja se sastoji od ukusnih, a često i zdravih jela - u zavisnosti od toga koga pitate. Grčka kuhinja koristi sve vrste mesa, ali je verovatno najpoznatija po jelima od svinjetine i jagnjetine. Još jedan proizvod životinjskog porekla koji odmah asocira na grčku kuhinju je sir, posebno onaj od kozjeg mleka, a najpoznatiji primer je feta sir. Uz fetu se često služe i masline, koje se koriste i u mnogim drugim jelima.
Ako niste upoznati sa grčkom kuhinjom, najbolji način da je zamislite jeste kao spoj zapadnoevropske hrane (poput francuske, italijanske i španske) i kulinarskog umeća sa Balkana. Zbog toga u grčkim jelima često viđamo jela koja su poznata i u drugim kulturama, ponekad pod drugačijim imenom. I dok smo kod grčke hrane, odgovoriću i na pitanje koje možda mnogi postavljaju - „Gyro“ se izgovara kao „điro“ ili tačnije „jira“ (engl. „yee-ro“).
Grci takođe vole zabavu, što se vidi po tome što su izmislili dva od najpopularnijih oblika zabave u savremenom svetu. Verovali ili ne, Grci su bili izumitelji pozorišta, barem onakvog kakvo poznajemo u zapadnom svetu - amfiteatri, kostimi, komedija i/ili tragedija dobre predstave… Taj tip zabave. Ako volite klasičnu književnost ili pozorište, znaćete da ovde ne bih mogla da nabrojim sve značajne grčke drame, jer bih sigurno neku preskočila.
Druga vrsta „predstave“ koju su nam Stari Grci poklonili su Olimpijske igre, međunarodni sportski događaj koji se održava svake četiri godine još od 776. godine pre nove ere! Olimpijske igre su prvobitno nastale kao način da se oda počast bogovima sa Olimpa iz grčke mitologije, ali su se s vremenom razvile u priliku da se oda priznanje najboljim sportistima sveta, omogućavajući im da pokažu svoju veštinu na svetskoj sceni i osvoje bronzane, srebrne, a najbolje od svega - zlatne medalje.
Grčki način života
Kakav je život u Grčkoj? Klima u Grčkoj, kao i u većem delu južne Evrope, veoma je topla - naročito, a ponekad i nepodnošljivo, tokom leta. Zbog toga je grčka kultura usko povezana sa morem i plažom, jer je kupanje u vodi jedan od načina da se rashladite tokom vrelog dana. Izbegavanje vrućine stvorilo je još jednu kulturnu tradiciju, poznatu kao „volta“.
Pošto vrućina leti često tera ljude da ostanu u zatvorenom prostoru, volta se odnosi na tradicionalnu društvenu aktivnost koja se odvija u vreme zalaska sunca, kada se prijatelji, porodica i komšije okupljaju kako bi prošetali duž obale ili glavne ulice grada ili sela. Ova tradicija sačuvana je još od antike i služi kao važan društveni mehanizam među ljudima koji su proveli dug i naporan dan u zatvorenom - bilo na poslu ili kod kuće - jer im omogućava da se opuste i ispričaju.
To „ispričavanje“ ima mnogo veći značaj u Grčkoj nego u nekim drugim delovima sveta, pa otuda i veliki broj mesta za druženje po glavi stanovnika. Kafići su bukvalno svuda, zajedno sa sličnim lokalima, i omogućavaju ljudima da se sastanu tokom užurbanog dana, popiju nešto i porazgovaraju. Moram još jednom naglasiti da, iako ovo nije nešto što postoji isključivo u Grčkoj, predstavlja veliki deo njihove kulture - daleko više nego u nekim drugim zemljama, gde ljudi slobodno vreme radije provode sami.
Toliko je popularno da nije retkost da se članovi političkih grupa okupljaju u kafićima na sastanke i diskusije. U stvari, ta navika je čak doprinela jednoj kulturnoj pojavi zbog koje neke žene izbegavaju određene kafiće, jer ih neki i danas doživljavaju kao „muška okupljališta“.
Vremena se menjaju i Grčka ide ka sve inkluzivnijoj, uniseks kulturi okupljanja, ali ovakva rodna podela i dalje postoji, naročito u manjim mestima.
Grčka istorija
Ne bi bilo u redu govoriti o Grčkoj, a da se ne dotaknemo njene istorije - i naravno, mitologije - koja svakako doprinosi tome što je zemlja toliko poznata širom sveta. Pre svega, vredi znati kako se Grčka naziva na grčkom jeziku, jer je zemlja prošla kroz mnoge promene, ali je u svakom obliku svog jezika zadržala dosledan naziv. Grčka se na grčkom kaže „Hellas“, pa ste zbog toga možda naišli na izraze kao što su „helenistički“ ili „helenizam“.
Ljudi žive na prostoru Grčke gotovo koliko i postoji čovečanstvo, ali prvi period koji se razlikuje od grčke istorije jeste doba bronzanog doba. Grčko bronzano doba obuhvata više faza, ali je poznato po Kikladskim, Minojskim i Mikenskim civilizacijama, koje su jedna za drugom gradile i održavale prve dobro organizovane urbane centre u regionu i oblikovale arhitektonsku i kulturnu sliku koju i danas povezujemo sa Grčkom - naročito sa Starom Grčkom. To je, na neki način, bila „Stara Grčka pre Stare Grčke“. Ovaj period obuhvata godine od 3200. do 1100. p.n.e.
Nakon ovog perioda došlo je do velikog kolapsa bronzanodobnih civilizacija i raspada kulturne homogenosti, nauke i tehnologije koji su krasili jedinstveno društvo. Početkom Homerskog perioda, poznatog i kao grčko mračno doba, istoričari počinju da beleže ono što danas nazivamo Starom Grčkom. Tokom vekova, Grčka je postojala kao zbirka gradova-država (polisa), koje su bile povezane zajedničkim jezikom i sličnom kulturom.
Ti gradovi-države su često ratovali jedni protiv drugih i imali političke nesuglasice, ali su se u brojnim prilikama ujedinjavali protiv većih pretnji.
Sledeći period u istoriji je klasični period, iz kojeg zapadna civilizacija vuče veliki deo svoje filozofije, politike, umetnosti i književnosti. Ovo je ujedno i najviše proučavan period, naročito od strane vojnih istoričara, jer je to takođe era u kojoj je Aleksandar Veliki ostavio svoje nasleđe.
Tokom svoje komande nad grčkom vojskom, Aleksandar je poveo niz pohoda prema istoku, što je na kraju dovelo do destabilizacije i osvajanja Ahemenidskog Persijskog carstva, koje je kroz istoriju bilo veliki neprijatelj Grčke. Može se reći da je Stara Grčka u tom periodu bila u svojoj zlatnoj eri, a uticaj koji je ostavila na naš savremeni način života i jezik svakako to potvrđuje.
Nakon smrti Aleksandra Velikog započinje helenistički period, a ubrzo nakon toga Grčka postaje vazal Rimske Republike, koja će kasnije prerasti u Rimsko Carstvo. Na regionalnom nivou, grčka kultura i način života imali su veliki uticaj na rimske osvajače. Mnogi aspekti kao što su religija, kuhinja, filozofija, matematika i nauka bili su sačuvani i prilagođeni rimskoj, predhrišćanskoj kulturi koja je u velikoj meri ličila na tadašnju grčku civilizaciju.
Rimsko osvajanje Grčke označava kraj onoga što nazivamo Starom Grčkom. Put do današnje Grčke, međutim, nije bio pravolinijski. Nakon pada Rimskog carstva, ono što je od njega ostalo postalo je poznato kao Vizantijsko Carstvo, čija je prestonica bila Konstantinopolj, čime se sedište moći direktno premešta na grčko kopno.
Vizantija je na kraju pala pod vlast Osmanskog carstva, koje je preuzelo kontrolu nad Grčkom i ostavilo sopstveni trag u kulturi i kuhinji, poput grčke kafe, koja je zapravo izvedena iz turske kafe. Osmanska vlast je trajala oko 400 godina, sve dok grčki ustanici nisu podigli revoluciju 1821. godine, stekli nezavisnost i postavili temelje moderne Grčke, koja do danas postoji kao nezavisna država.
Ako želite da saznate više o Staroj Grčkoj, obavezno pogledajte i druge članke iz naše serije o Grčkoj, ovde na Superprofu! U svakom slučaju, hvala vam što ste čitali i nadam se da ste naučili nešto novo o ovoj fascinantnoj i dugovečnoj naciji i kulturi. Do sledećeg puta!
Da li ti se dopao ovaј članak? Zapiši to!
Loading...
