Prema podacima Euro-Asian Jewish Congress, u Srbiji živi otprilike 3.500 Jevreja.
Evropski jevrejski kongres navodi da jevrejska zajednica Srbije broji 3.300 članova, od kojih oko 2.000 žive u Beogradu. Po popisu iz 2022. godine, 709 osoba se izjasnilo kao Jevreji, dok je 602 osobe izjavilo da im je judaizam religija. Većina tih osoba živi u Beogradu, a manji deo u Vojvodini (u gradovima kao što su Novi Sad, Subotica, Pančevo).
Lepota judaizma je u tome što nas tera da postavljamo pitanja, naročito sami sebi.
Edgar Bronfman stariji
U Bosni i Hercegovini trenutno ima oko 281 Jevreja, koji su priznata nacionalna manjina. U zemljama Zapadnog Balkana postoje male jevrejske zajednice, poput u Hrvatskoj (posebno u primorskim gradovima kao Dubrovnik i Split), sa nekim stotinama članova.
Otkrivanje korena judaizma
Judaizam je priznata vera koja se praktikuje širom sveta. Iako mnogi prepoznaju Jevreje po nošenju kipi (kape) ili ih povezuju s tragičnim događajima tokom Holokausta, judaizam je veoma drevna, slojevita i zanimljiva vera.
Važno je napomenuti da sledbenici judaizma veruju u samo jednog Boga; što je prilično neobično za one koji praktikuju politeističke religije kao što su hinduizam i budizam. Jevreji veruju u jednog Boga koji se otkrio kroz drevne proroke poput Avrama i Mojsija.
Vernici judaizma veruju da je Bog sveto biće koje je sklopilo savez sa njima lično. Takođe, Jevreji gaje uverenje da Bog nagrađuje svoje sluge koje čine dobra dela, a kažnjava one koji se upuštaju u zla dela.
Svi Jevreji, osim pripadnika mesijanskih Jevreja, veruju da Mesija još nije došao, ali će sigurno doći jednog dana u budućnosti.
Judaizam ima svoje korene u mestu koje je u drevna vremena bilo poznato kao Hanaan, a koje danas obuhvata teritorije Izraela i Palestine. Takođe je važno napomenuti da se judaizam kao religija nije pojavio sve do 1. veka, ali su njegove tradicije i običaji zasnovani na praksi naroda poznatog kao „Izrael“.
Judaizam svoje poreklo vodi iz vremena kada je Bog sklopio savez sa prorokom Avramom i njegovim potomcima; Bog je obećao da će ih učiniti svetim narodom i dodeliti im određenu teritoriju.
Jevreji veoma poštuju značajne ličnosti iz prošlosti, kao što su Avram, Isak, Jakov i prorok Mojsije. Zbog velikog poštovanja prema Mojsiju, svoje učenje i društvene zakone zasnivaju na prvih pet knjiga hebrejskih spisa, koje nazivaju Torom.
Judaizam se kroz vreme znatno menjao i nastale su brojne struje unutar vere. Na primer, među Jevrejima koji pretežno žive u Severnoj Americi i Izraelu, postoje pravci kao što su ortodoksni, reformisani, konzervativni, rekonstrukcionistički, humanistički i mesijanski judaizam.
Danas u svetu ima više od 14 miliona Jevreja, a tradicionalno se smatra da je osoba Jevrej ako joj je majka Jevrejka.
Upoznajte Judaizam
Mojsije je napisao prvih pet knjiga Starog zaveta, poznatih i kao Tora, i ima veliki značaj u jevrejskoj tradiciji.
Pošto je judaizam jedna od važnijih religija u savremenom svetu, korisno je za sve koji su radoznali i žele da upoznaju različite vere, da se bliže upoznaju sa verovanjima Jevreja.
Gde Jevreji odlaze na bogosluženja? Imaju li svete tekstove? Ko su poznate ličnosti judaizma? Koji su simboli karakteristični za ovu religiju?
Bez daljeg odlaganja, u nastavku analiziramo dodatne informacije o judaizmu koje će zasigurno zaintrigirati sve naše posvećene čitaoce.
Sveti prostori
Kao što hrišćani imaju crkve, budisti hramove, a muslimani džamije, tako i Jevreji koji su posvećeni veri redovno posećuju sledeće mesto:
Sinagoga: Sinagoga je mesto gde se Jevreji okupljaju radi molitve, učenja, sticanja znanja i kao centar zajednice. Versku službu u sinagogi obično predvodi rabin. Zanimljivo je napomenuti da se u ortodoksnim sinagogama službe održavaju na drevnom hebrejskom jeziku. Reč „sinagoga“ potiče iz grčkog i hebrejskog jezika i znači „kuća okupljanja“. Molitva i čitanje Tanaha (jevrejske Biblije) su redovni delovi službe.
Gde se Hindusi okupljaju radi bogosluženja?
Hindusi se okupljaju u hramovima, koji se zovu mandir na sanskritu.
Sveti spisi
Sve svetske religije svoje običaje, tradicije i versku praksu temelje na svetim tekstovima i učenjima. Jevreji se često oslanjaju na sledeće drevne spise:
Tora: Najsvetiji i najpoznatiji jevrejski tekst je Tanah, odnosno „jevrejska Biblija“. On sadrži iste knjige kao i Stari zavet hrišćanske Biblije, ali u drugačijem redosledu. Tora je prvi deo Tanaha i sadrži pet knjiga koje opisuju zakone koje Jevreji treba da slede. Tora je poznata i pod nazivom Pentateuh, posebno među istoričarima. U sinagogama se često čita naglas.
Poznate ličnosti judaizma
Svaka religija ima značajne ličnosti koje su ostavile dubok trag. U nastavku predstavljamo neke od najpoznatijih ličnosti u judaizmu:
- Prorok Avram (Avraam): Spominje se u knjizi Postanja (Genesis) i smatra se prvim patrijarhom jevrejskog naroda.
- Mojsije: Jedan od najvažnijih ljudi u jevrejskoj istoriji. Smatra se autorom Tore i poznat je po tome što je, uz Božiju pomoć, izveo Izraelce iz egipatskog ropstva i predvodio ih kroz Crveno more.
- Albert Ajnštajn: Jedan od najznačajnijih naučnika 20. veka, nemačko-jevrejskog porekla, poznat po teoriji relativnosti koja je promenila tok moderne fizike.
- Ana Frank: Mlada Jevrejka koja je nastradala u koncentracionom logoru Bergen-Belzen tokom Holokausta. Poznata po svom dnevniku koji je objavljen nakon njene smrti i svedoči o njenoj hrabrosti i veri.
Popularna jevrejska ikonografija
Jevreji koriste simbole koji su jedinstveni i lako prepoznatljivi, a kroz vekove su postali neraskidivo povezani sa identitetom judaizma. Ikonografija igra važnu ulogu u vizuelnom predstavljanju religije, kulture i istorijskog nasleđa. Ovi simboli se mogu videti u sinagogama, na jevrejskim grobljima, zastavama, kao i na ličnim predmetima poput nakita i knjiga.
Koji su najpoznatiji simboli judaizma u svetu?
- Menora: Menora je sedmokraki svećnjak koji predstavlja drevni Hram u Jerusalimu. Smatra se jednim od najstarijih simbola judaizma, a danas se nalazi i na grbu države Izrael. Izvorno se koristila u hramu za osvetljavanje, a vremenom je postala simbol večnog svetla, mudrosti i prisustva Božjeg među ljudima.
- Davidova zvezda: Šestokraka zvezda, poznata i kao "Magen David" (Davidov štit), postala je univerzalni simbol jevrejskog naroda. Iako nije biblijskog porekla, ovaj znak je tokom srednjeg veka prihvaćen kao identifikacioni simbol jevrejskih zajednica. Nalazi se na zastavi Izraela i simbolizuje jedinstvo Boga i izraelskog naroda.
Osnovna verovanja judaizma
Iako judaizam ima više pravaca i denominacija, postoje određena verovanja koja većina Jevreja deli, bez obzira na stepen religioznosti.
U nastavku su neka od osnovnih verovanja:
- Monoteizam: Osnovno učenje judaizma jeste verovanje u jednog, sveprisutnog i svemoćnog Boga. Jevreji veruju da su u posebnom savezu s Bogom i da imaju zadatak da svojim životom svedoče o svetosti, pravdi i moralu. Za razliku od politeističkih religija, judaizam snažno naglašava lični odnos svakog vernika sa Bogom.
- Zajednica: Judaizam je izrazito orijentisan na zajednicu. Mnoge verske obaveze, poput molitve, čitanja Tore i praznika, obavljaju se u zajedništvu. Jevrejska molitva je koncipirana u množini koristi se "mi" i "naše", čime se izražava povezanost sa narodom, kako lokalno, tako i globalno.
- Porodica i tradicija: Judaizam snažno naglašava važnost porodice. Verski život počinje veoma rano dečaci se obrezuju osmog dana života u skladu sa savezom koji je Bog sklopio s Avrahamom. Subota (Šabat), praznici, učenje i obedovanje često se dešavaju u porodičnom okruženju, naglašavajući bliskost i prenošenje tradicije s kolena na koleno.
Definicije vezane za judaizam
Pri proučavanju judaizma često nailazimo na termine koji nisu poznati širem čitalaštvu. Razumevanje ovih pojmova pomaže u boljem shvatanju jevrejske vere i običaja.
- Šabat: Šabat je sedmični dan odmora i duhovne obnove, koji počinje u petak uveče i traje do subote uveče. Tokom Šabata, Jevreji ne rade, ne koriste tehnologiju i posvećuju se porodici, molitvi i odmoru. Ova praksa potiče iz deset zapovesti, gde se kaže da se treba sećati i svetkovati dan odmora, jer je i Bog sedmog dana odmarao nakon stvaranja sveta.
- Kipa (kipá): Kipa je mala kapa koju muški Jevreji (i poneke žene u liberalnim zajednicama) nose kao znak poštovanja prema Bogu. Nošenje kipe simbolizuje svest o Božijem prisustvu iznad nas. U ortodoksnim zajednicama kipa se nosi stalno, dok se u reformisanim može nositi samo prilikom molitve.
Judaizam je mnogo više od religije, on predstavlja način života, vekovnu tradiciju, kulturu i identitet naroda koji je preživeo brojne istorijske izazove. Kroz veru u jednog Boga, posvećenost porodici, zajednici i svetim tekstovima, Jevreji čuvaju svoje nasleđe i prilagođavaju ga savremenom svetu. Upoznavanje sa osnovama judaizma ne samo da proširuje naše znanje, već nas uči poštovanju i razumevanju različitosti. U vremenu kada je tolerancija ključna za miran suživot, ovakve spoznaje pomažu da budemo otvoreniji i saosećajniji prema drugima.
Da li ti se dopao ovaј članak? Zapiši to!
Loading...
